ΑΥΤΙΣΜΟΣ

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΑΥΤΙΣΜΟΣ

Ο αυτισμός είναι μια σύνθετη νευροσυμβατική κατάσταση, που περιλαμβάνει βλάβες στην κοινωνική αλληλεπίδραση, αναπτυξιακή γλώσσα και επικοινωνιακές δεξιότητες σε συνδυασμό με άκαμπτες, επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές. Λόγω της σειράς των συμπτωμάτων, αυτή η κατάσταση ονομάζεται πλέον διαταραχή φάσματος αυτισμού (ASD). Καλύπτει ένα ευρύ φάσμα συμπτωμάτων, δεξιοτήτων και επιπέδων βλάβης. Το ASD κυμαίνεται σε σοβαρότητα, από ένα μειονέκτημα που κάπως περιορίζει μια κατά τα άλλα φυσιολογική ζωή, έως μια καταστροφική αναπηρία που μπορεί να απαιτήθεί κλινική φροντίδα.

Τα παιδιά με αυτισμό έχουν προβλήματα επικοινωνίας. Έχουν πρόβλημα να κατανοήσουν τι πιστεύουν και τι νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι. Αυτό καθιστά πολύ δύσκολο για αυτούς να εκφραστούν είτε με λόγια είτε με χειρονομίες, εκφράσεις του προσώπου και άγγιγμα.

Ένα παιδί με ASD που είναι πολύ ευαίσθητο, μπορεί να είναι πολύ ενοχλημένο – μερικές φορές ακόμη και πληγωμένο – από ήχους, αγγίγματα, μυρωδιές ή θεάσεις που φαίνονται φυσιολογικά στους υπολοίπους.

ΣΥΝΤΟΜΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΜΕΓΑΛΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΤΟ ΦΑΣΜΑ ΤΟΥ ΑΥΤΙΣΜΟΥ

Πώς μπορούμε να αναγνωρίσουμε εάν ένα παιδί έχει αυτισμό;

Όλα τα παιδιά που έχουν αυτισμό ή βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού έχουν δυσκολίες στην κατανόηση της συμπεριφοράς, των προθέσεων και των σκέψεων των άλλων ανθρώπων, θα έχουν συγκεκριμένες δυσκολίες στην κατανόηση και στη χρήση της επικοινωνίας, καθώς, επίσης, μια ακαμψία στη σκέψη και στη συμπεριφορά, που μπορεί να καθυστερήσει στην ανάπτυξη του παιχνιδιού και της δημιουργικότητας. Στα παιδιά με μέτριο ή σοβαρό αυτισμό οι χαρακτηριστικές συμπεριφορές χρησιμοποιούνται υπερβολικά και επίμονα. Αυτές περιλαμβάνουν στριφογύρισμα, τίναγμα, κούνημα και ελαφρύ χτύπημα. Μερικά παιδιά μπορεί να έχουν εμμονές με συλλογές ή να έχουν ένα ειδικό ενδιαφέρον σε ασυνήθιστα αντικείμενα.

Είναι σωστό να χρησιμοποιούμε τον όρο «αυτιστικά στοιχεία»;

Όχι, πρώτον διότι ο όρος αυτός δεν είναι διαγνωστική κατηγορία και δεύτερον, διότι υποβαθμίζει τις δυσκολίες του παιδιού με αποτέλεσμα τον αποπροσανατολισμό της θεραπευτικής παρέμβασης.

Γιατί, ενώ καταλαβαίνουν αυτό που τους λέω, κάνουν το αντίθετο;

Αν και μερικά παιδιά στο φάσμα του αυτισμού καταλαβαίνουν το κυριολεκτικό νόημα των λέξεων, συχνά στερούνται την κατανόηση των περίπλοκων νοημάτων. Άλλα παιδιά δεν κατανοούν τα συμφραζόμενα ή τις αφηγηματικές προτάσεις, στις οποίες οι λέξεις χάνουν το νόημά τους, μέσα από τα περίπλοκα νοήματα και αποτυγχάνουν να διαβάσουν «ανάμεσα στις γραμμές». Η δυσκολία τους έγκειται στο γεγονός ότι δεν μπορούν να αντιληφθούν την πρόθεση του ομιλητή, η οποία συνήθως είναι κρυμμένη πίσω από τη γλωσσολογική δομή της πρότασης και από τα μη λεκτικά και παραλεκτικά στοιχεία που την περιβάλλουν.

Τα άτομα που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού έχουν φίλους;

Είναι αδιαμφισβήτητα αληθές ότι μερικά άτομα στο φάσμα του αυτισμού έχουν μακροχρόνιες σχέσεις. Για μερικά άτομα μπορεί αυτό να σημαίνει γάμο και παιδιά. Μερικά άλλα άτομα, όμως, το βρίσκουν δύσκολο να διατηρήσουν φιλίες. Ωστόσο, η πλειονότητα των ανθρώπων με αυτισμό έχει ουσιώδεις σχέσεις με εκείνους, που έχουν αξία γι’ αυτούς. Ο τρόπος που το εκφράζουν πιθανόν να είναι ασυνήθιστος και να μπορεί να αναγνωριστεί και να κατανοηθεί μόνο από ανθρώπους που τους γνωρίζουν καλά.

Έχουν ιδιαίτερες ικανότητες στα μαθηματικά;

Μερικά παιδιά στο φάσμα του αυτισμού αναπτύσσουν εξαιρετικές ικανότητες σε κάποιους τομείς. Η πλειονότητα των παιδιών ίσως να αφιερώνει πολύ χρόνο σε ειδικά ενδιαφέροντα, με φυσικό επακόλουθο την εξέλιξή τους στο συγκεκριμένο αντικείμενο.

Αληθεύει ότι τα παιδιά, που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού, δεν έχουν φαντασία και δημιουργικότητα;

Πολλά παιδιά στο φάσμα του αυτισμού έχουν υψηλή δημιουργικότητα και φαντασία. Η οποία, όμως, εμφανίζεται με ασυνήθιστους τρόπους και δεν είναι εύκολα κατανοητή από τους άλλους.

Όλα τα παιδιά με αυτισμό έχουν νοητική στέρηση;

Ένα ποσοστό των παιδιών με αυτισμό μπορεί, να έχει νοητική υστέρηση ή γενικευμένες μαθησιακές δυσκολίες.

Μπορεί τα παιδιά με αυτισμό να έχουν επιπρόσθετες αναπτυξιακές δυσκολίες;

Τα παιδιά με αυτισμό μπορεί να έχουν μια ποικιλία άλλων δυσκολιών, που επηρεάζουν τη μάθησή τους. Κάποιες από αυτές είναι εύκολα αναγνωρίσιμες, όπως δυσκολίες στην όραση ή στην κίνηση. Άλλες πάλι, όπως η βαρηκοΐα και η κώφωση είναι πιο δύσκολο να διαγνωστούν. Επιπλέον, κάποια παιδιά στο φάσμα του αυτισμού έχουν δυσλεξία, δυσπραξία ή ειδική γλωσσική διαταραχή. Είναι πολύ βοηθητικό να συμβουλευτείς αρκετούς ειδικούς, για να σε βοηθήσουν να ξεδιαλύνεις την περιπλοκότητα που έχουν αυτά τα παιδιά στη μάθησή τους. Μια τέτοια ειδική ομάδα μπορεί να περιλαμβάνει ειδικούς στον αυτισμό, όπως ψυχίατρους, ψυχολόγους, δασκάλους, λογοπεδικούς, εργοθεραπευτές και μερικές φορές φυσιοθεραπευτές. Αν κάποιο παιδί έχει μια ειδικά επιπρόσθετη δυσκολία, θα είναι χρήσιμο να αναζητήσεις τις οδηγίες ενός ειδικού σε συνδυασμό με τη γνώση αυτών των δυσκολιών π.χ. δυσκολίες όρασης και αυτισμός.

Βοηθάει η λογοθεραπεία τα παιδιά με αυτισμό;

Ένας εξειδικευμένος λογοπεδικός μπορεί να αποτελέσει σημαντικό παράγοντα στην αποτελεσματική εκπαίδευση ενός παιδιού με αυτισμό. Οι γνώσεις και οι ικανότητές του είναι κεντρικής σημασίας. Οι πληροφορίες σε εναλλακτικές και επιπρόσθετες στρατηγικές βοηθούν το παιδί να επικοινωνήσει πιο αποτελεσματικά. Η σε βάθος γνώση της φυσιολογικής και της μη φυσιολογικής ανάπτυξης της επικοινωνίας και της κοινωνικής ανάπτυξης μπορεί να χρησιμοποιηθεί για το σχεδιασμό λεπτομερούς στρατηγικής και προγράμματος για παιδιά στο φάσμα του αυτισμού. Τέλος, ο λογοπεδικός μπορεί να παρέχει ακριβείς πληροφορίες για το επίπεδο της επικοινωνίας και της γλώσσας που παιδιού μέσα από μια ειδική και λεπτομερή αξιολόγηση. Αυτό χρησιμεύει στο σχεδιασμό της εκπαιδευτικής παρέμβασης. Ο εξειδικευμένος λογοπεδικός στον αυτισμό έχει τη δυνατότητα να υποστηρίξει και να οργανώσει το εκπαιδευτικό πρόγραμμα του παιδιού, να βοηθήσει την οικογένεια στη συμπεριφορά της απέναντι στο συγκεκριμένο παιδί και να συμβουλέψει τους άλλους ειδικούς για τους τρόπους κατανόησης και έκφρασης του παιδιού. Επίσης, με τις εξειδικευμένες του γνώσεις στις υπόλοιπες γλωσσικές διαταραχές μπορεί να βοηθήσει το παιδί να αναπτύξει τη γλωσσική κατανόηση και έκφραση, αφού πρώτα έχει προωθήσει την κοινωνική αλληλεπίδραση και επικοινωνιακή πρόθεση του παιδιού με αυτισμό.

Ποιες εκπαιδευτικές προσεγγίσεις αποδίδουν καλύτερα;

Υπάρχει μια σειρά αξιόλογων εκπαιδευτικών προσεγγίσεων. Αυτές φαίνεται ν’ αποδίδουν πολύ καλύτερα σε κάποια παιδιά απ’  ότι σε άλλα και παράλληλα προσφέρουν κατανοητές και σαφείς οδηγίες, καθώς και στρατηγικές διδασκαλίας.. Προβλέπουν τρόπους επικοινωνίας με τους άλλους. Προσφέρουν στο παιδί έναν επιτυχημένο τρόπο μάθησης. Για πολλά παιδιά οι οπτικές μέθοδοι για μεταφορά της πληροφορίας και για διδασκαλία είναι αποτελεσματικές. Άλλες εστιάζονται στην ομιλία και στην ακοή και άλλες στηρίζονται στη γνώση του κόσμου. Οι πιο αποδοτικές προσεγγίσεις συχνά προτείνουν ένα αρκετά μεγάλο αριθμό ενηλίκων που διδάσκουν και υποστηρίζουν τα παιδιά.

Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες πρέπει να έχουν προσωπικό νόημα,  να προσελκύουν το ενδιαφέρον και να δίνουν ώθηση στο παιδί. Οι επιτυχείς προσεγγίσεις πρέπει να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη ουσιωδών σχέσεων με τους άλλους και να εμπεριέχουν ένα έντονο εκπαιδευτικό πρόγραμμα.

Πρέπει να υπάρχει εξατομικευμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα σε ειδικές εκπαιδευτικές δομές ή να ενσωματώνονται τα παιδιά στις κανονικές τάξεις;

Τα παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού έχουν πολλές και ποικίλες εκπαιδευτικές ανάγκες. Κάθε παιδί έχει διαφορετικές ανάγκες από το άλλο, οι οποίες αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου. Η ειδική εκπαιδευτική παρέμβαση μπορεί να προσφέρει χρήσιμη γνώση και εμπειρίες, όπως και πολύ ουσιαστικές εκπαιδευτικές δομές για μερικά παιδιά. Κάποια άλλα ωφελούνται ιδιαίτερα από την εκπαίδευσή τους με άλλα  άτομα. Ο στόχος θα πρέπει να είναι η παροχή σε κάθε παιδί της κατάλληλης εκπαίδευσης, χωρίς δεσπόζουσες τάσεις ή ειδικές διατάξεις.

Τι μπορείς να περιμένεις ότι θα κατορθώσουν εκπαιδευτικά;

Τα παιδιά στο φάσμα του αυτισμού έχουν πολλές ανάγκες και πολλές ικανότητες. Μερικά παιδιά συνεχίζουν τις σπουδές τους στο πανεπιστήμιο, ενώ άλλα χρειάζονται μακροπρόθεσμη φροντίδα σε ειδικές δομές. Είναι σημαντικό να μην υποτιμάμε τις ικανότητες αυτών των παιδιών, επειδή δε μας δείχνουν τις δεξιότητές τους σε κάθε συγκεκριμένη στιγμή. Είναι σημαντικό να εξακριβώσουμε όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες και να σχεδιάσουμε ευκαιρίες, έτσι ώστε να μάθουν να κατανοούν τον κόσμο ατομικά, αλλά και μαζί με τους άλλους ανθρώπους. Είναι, επίσης, σημαντικό να ζητηθεί βοήθεια από επαγγελματίες με εμπειρία, ώστε να συμβάλουν στο σχεδιασμό μακροπρόθεσμων και αυτόνομων στόχων, καθώς και βραχυπρόθεσμων διδακτικών δεξιοτήτων.

Πρέπει τα παιδιά με αυτισμό να πηγαίνουν σε ειδικά σχολεία;

Τα παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού έχουν ποικίλες ικανότητες και δυσκολίες, όπως προαναφέραμε. Ορισμένα βρίσκονται σε πολύ χαμηλό επίπεδο ανάπτυξης σε όλους τους τομείς της λειτουργικότητάς τους, ενώ άλλα πιθανόν να έχουν περισσότερες ικανότητες από τα παιδιά με συνηθισμένη ανάπτυξη.

Εάν το επίπεδο της λειτουργικότητας είναι σχεδόν φυσιολογικό, ένα κανονικό σχολείο είναι η καλύτερη επιλογή. Εάν οι ανάγκες του παιδιού είναι μεγαλύτερες και δεν μπορούν να καλυφθούν από ένα κανονικό σχολείο, τα παιδιά μπορεί να επωφεληθούν από το πρόγραμμα που παρέχεται στο ειδικό σχολείο.

Τα ειδικά σχολεία προσφέρουν εκπαίδευση σε παιδιά, των οποίων οι ανάγκες δεν μπορούν να ικανοποιηθούν από τα κανονικά σχολεία, συνήθως έχουν μεγάλη αναλογία προσωπικού/μαθητών. Επίσης, η εξειδικευμένη γνώση των εκπαιδευτικών, που εργάζονται σε ειδικά σχολεία ή τάξεις για αυτισμό, είναι ένα μεγάλο πλεονέκτημα και μπορεί να επιδράσει θετικά στην ανάπτυξη του παιδιού.

Ποια είναι η σωστή αναλογία προσωπικού και παιδιών με αυτισμό σε μια τάξη;

Τα παιδιά με αυτισμό χρειάζονται περισσότερο διδακτικό χρόνο απ’ ότι τα παιδιά με άλλες μαθησιακές δυσκολίες.

Η αναλογία του προσωπικού ποικίλλει ανάλογα με τις ανάγκες του παιδιού ή των παιδιών σε κάθε πλαίσιο. Δύο ενήλικοι δάσκαλοι για έξι παιδιά με σοβαρό αυτισμό είναι η τυπική αναλογία στα περισσότερα ειδικά σχολεία του κόσμου. Μικρά παιδιά, παιδιά με προκλητική συμπεριφορά ή παιδιά που βρίσκονται σε κάποιο μεταβατικό στάδιο ή έχουν επιπρόσθετες δυσκολίες μπορεί να χρειάζονται περισσότερο χρόνο.

Υπάρχουν παιδιά στην τάξη μου, που συμπεριφέρονται σαν να έχουν αυτισμό.

Κάποια στοιχεία της συμπεριφοράς, που παρατηρούμε στον αυτισμό, συναντώνται σε παιδιά με διαφορετικές δυσκολίες. Απαραίτητη, λοιπόν, θεωρείται η αξιολόγηση του παιδιού από ομάδα ειδικών, οι οποίοι να γνωρίζουν τις διαταραχές του φάσματος του αυτισμού και να μπορέσουν με αντικειμενικά εργαλεία αξιολόγησης να διακρίνουν την ύπαρξη ή μη του αυτισμού στο συγκεκριμένο άτομο.

Αυξάνεται ο αριθμός των παιδιών, που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού;

Υπάρχει φυσικά, μεγαλύτερη γνώση του αυτισμού και των συνθηκών στο φάσμα του. Αυτό σημαίνει ότι πιο εύκολα χαρακτηρίζουμε τη συμπεριφορά κάποιων παιδιών με τον όρο του αυτισμού, ενώ παλαιότερα θα αναφερόμασταν στο πρόβλημά τους με άλλους όρους, όπως νοητική καθυστέρηση αγνώστου αιτιολογίας, ψυχοσυναισθηματική αποστέρηση, ανωριμότητα κλπ.

Χωρίς να αποκλείουμε το ενδεχόμενο να υπάρχει πραγματική αύξηση του αριθμού των παιδιών με αυτισμό, όπως άλλωστε συμβαίνει και με άλλες παθήσεις.